Inleiding

Een Arbocatalogus is een document, een verzameling van instrumenten, methoden en/of good practices, waarin vertegenwoordigende organisaties van werkgevers en werknemers op brancheniveau vastleggen welke maatregelen werkgevers moeten nemen om aan de doelvoorschriften in de Arbowet te voldoen. Ook wel een oplossingenboek genoemd om veilig en gezond te kunnen werken.

Sociale partners in de particuliere beveiliging hebben besloten om een Arbocatalogus op te stellen voor de branche.

Er zijn vier thema's:

• Agressie & geweld;
• Fysieke belasting;
• Ongewenste omgangsvormen;
• Werkdruk en -stress.

Fysieke belasting

Uit evaluaties is gebleken dat ruim een derde (35%) van de werknemers regelmatig fysiek belast wordt tijdens het werk. Tevens heeft 41% van de werknemers aangegeven geïnformeerd te willen worden over fysieke belasting tijdens het werk.

Ook blijkt in de beveiliging fysieke belasting vaak tot klachten te leiden: bijna één derde (31,3%) van de beveiligers loopt een verhoogd risico op klachten. En 20% daarvan kan daardoor beperkingen krijgen. In de beveiliging vormen onregelmatige diensten een extra lichamelijke belasting. Afhankelijk van de werkplek is bij de gemiddelde beveiliger in de branche sprake veel statische belasting (zitten, staan), maar ook van veel dynamische belasting (fouilleren, verplaatsen van objecten, tillen van koffers, lopen van sluitrondes).

Ongewenste Omgangsvormen

Bij 1,8% - 2% van de Nederlandse werknemers vindt bijvoorbeeld wel eens seksuele intimidatie plaats (0,9% van de mannen en 2,9% van de vrouwen). van de werknemers die seksueel geïntimideerd worden door een collega of leidinggevende krijgt 35% last van burn-outverschijnselen, 71% verzuimt en 55% heeft een vertrekwens. (Bron: TNO en CBS).

Werkdruk en -stress

Uit de evaluatie van het Arboplusconvenant blijkt dat – binnen een periode van een jaar – meer dan een kwart (25,9%) van alle beveiligers heeft last van werkstress en is niet voldoende in staat van het werk te herstellen.

- 10,3 % van de klachten is terug te voeren op het emotionele zware werk.

Er zijn dus voldoende redenen om de brancheaanpak van Werkdruk en -stress met een arbocatalogus verder uit te breiden.

Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA) is een steeds belangrijker arbeidsrisico aan het worden. Een derde van het werk gerelateerde ziekteverzuim is gerelateerd aan PSA.

Wat is PSA? De Arbowet maakt onderscheid tussen drie vormen van PSA:

• Werkdruk
• Ongewenst omgangsvormen (intern)
• Agressie en geweld (extern)

Deze kunnen leiden tot werkstress.

De wet verplicht werkgevers beleid te voeren dat PSA tegengaat. Maar ook om andere redenen is het van belang dat u aandacht schenkt aan PSA.

PSA is als arbeidsrisico opgenomen in de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit. De werkgever is daarom primair verantwoordelijk voor de aanpak hiervan in het bedrijf. Het gaat hierbij om arbeidsrisico’s die werkstress kunnen veroorzaken, zoals werkdruk, agressie/geweld/intimidatie, pesten, discriminatie en seksuele intimidatie. Andere oorzaken die bijdragen aan PSA zijn bijvoorbeeld een verstoorde balans tussen werk en privé (bijvoorbeeld door mantelzorg of rouwverwerking).

In dit onderdeel van de arbocatalogus worden de aspecten Agressie en geweld van PSA nader uitgewerkt.

Voor de aspecten Werkdruk en werkstress is er een separate Arbocatalogus gemaakt. Dat geldt ook de thema’s Seksuele intimidatie, Pesten en Discriminatie. Deze thema’s zijn onder gebracht in het Arbocatalogus Ongewenste omgangsvormen.

Voor dit onderscheid is gekozen omdat de meeste oplossingen specifiek voor één van bovenstaande problemen van toepassing is. Bij ongewenste omgangsvormen (seksuele intimidatie, discriminatie, pesten) zijn de oplossingen niet gespecificeerd.

Uit de nationale enquête arbeidsomstandigheden (TNO, 2014) blijkt dat 36% van het werk gerelateerde verzuim ontstaat door werkstress. De oorzaken zijn:

44% ervaart te weinig autonomie op het werk;

38% heeft te maken met hoge taakeisen;

23% is slachtoffer van ongewenst gedrag van buiten de organisatie (agressie en geweld);

16% is slachtoffer van ongewenst gedrag van binnen de organisatie;

8% wordt gepest op het werk.

Waarom het arbeidsrisico agressie & geweld als één van de risico’s in de Arbocatalogus voor de particuliere beveiliging?

Uit de evaluatie van het Arboplusconvenant blijkt dat – binnen een periode van een jaar - 32% van de werknemers geconfronteerd wordt met intimiderend gedrag, verbale agressie en zelfs lichamelijk geweld. Ook toont de evaluatie een toename van het aantal incidenten aan. Agressief gedrag van publiek komt ook helaas steeds vaker voor.
Ook de arbeidsinspectie zag aanleiding om een inspectieproject in de particuliere beveiliging te starten gericht op o.a. agressie & geweld. De arbeidsinspectie is verder van mening dat de aandacht voor agressie & geweld in de particuliere beveiliging verhoogd dient te worden. Er zijn dus voldoende redenen om de brancheaanpak van agressie & geweld met een Arbocatalogus verder uit te breiden. De Arbocatalogus van agressie & geweld sluit hiermee tevens aan op het actieprogramma ‘Aanpak agressie & geweld tegen werknemers met publieke taak’ (gestart in 2006) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Fysieke belasting

De arbocatalogus richt zich op een integrale aanpak van fysieke belasting bij particuliere beveiligingsbedrijven. Hieronder verstaan we dat:

• de aanpak zich richt op de verschillende vormen van fysieke belasting die ieder een eigen aanpak vereisen. Hierbij maken we onderscheid in voorkomen van fysieke belasting door het toepassen van organisatorische maatregelen, verminderen van fysieke belasting door toepassen van technische hulpmiddelen. En het verlichten van fysiekbelasting door het geven van voorlichting en training. Voor de geboden maatregelen is uitgegaan van beschikbare normen en richtlijnen en de laatste stand der techniek.

• de aanpak zich richt op alle functies binnen de particuliere beveiliging met een risico op fysieke belasting.

• de aanpak zich richt op implementatie en effectiviteit: landen maatregelen op de werkvloer, leren leidinggevenden en werknemers beter om te gaan met fysieke belasting, lukt het om het arbeidsrisico fysieke belasting beter te beheersen?

Aan de volgende vormen van fysieke belasting wordt invulling gegeven in deze arbocatalogus:

1. Langdurig staan op het werk;
2. Tillen en dragen op het werk;
3. Knielen en hurken in het werk;
4. Werken bij warmte;
5. Werken bij kou;
6. Werken met beeldschermen;
7. Duwen en trekken;
8. Baliewerk;
9. Fitheid.

Ongewenste Omgangsvormen

De arbocatalogus richt zich op een integrale aanpak van Ongewenste Omgangsvormen bij particuliere beveiligingsbedrijven. Hieronder verstaan we dat:

• de aanpak zich richt op de verschillende vormen van Ongewenste Omgangsvormen die ieder een eigen aanpak vereisen;
• de aanpak zich richt op alle functies binnen de particuliere beveiliging;
• de aanpak zich richt op implementatie en effectiviteit: landen maatregelen op de werkvloer, leren leidinggevenden en werknemers beter om te gaan met Ongewenste Omgangsvormen, lukt het om dit arbeidsrisico beter te beheersen?

Aan de volgende vormen van Ongewenste omgang wordt invulling gegeven in deze arbocatalogus:

1. Seksuele intimidatie;
2. Pesten/treiteren;
3. Digitaal pesten/intimideren;
4. Discriminatie;
5. Mobbing.

Werkdruk en -stress

De arbocatalogus richt zich op een integrale aanpak van Werkdruk en -stress bij particuliere beveiligingsbedrijven. Hieronder verstaan we dat:

• de aanpak zich richt op de verschillende vormen van Werkdruk en -stress die ieder een eigen aanpak vereisen;
• de aanpak zich richt op alle functies binnen de particuliere beveiliging;
• de aanpak zich richt op implementatie en effectiviteit: landen maatregelen op de werkvloer, leren leidinggevenden en werknemers beter om te gaan met werkdruk - stress, lukt het om dit arbeidsrisico beter te beheersen?

Aan de volgende vormen van werkdruk en -stress wordt invulling gegeven in deze arbocatalogus:

1. Overspannenheid;
2. Stress;
3. Burnout (=overbelasting);
4. Bore-out (=onderbelasting);
5. Emotionele belasting;
6. Mentale belasting;
7. Werk-prive balans.

Agressie en geweld

De arbocatalogus richt zich op een integrale aanpak van agressie en geweld bij particuliere beveiligingsbedrijven. Hieronder verstaan we dat:

• de aanpak zich richt op de verschillende vormen van agressie die ieder een eigen aanpak vereisen.  Hierbij maken we onderscheid in voorkomen van agressie door preventieve maatregelen, beperken van agressie door adequaat optreden tijdens incidenten en afhandelen van incidenten;
• de aanpak zich richt op het volgen van de arbobeleidscyclus waarin de RI&E het vertrekpunt is, vervolgens of er een plan van aanpak is en vervolgens de implementatie en effectiviteit: landen maatregelen op de werkvloer, leren leidinggevenden en werknemers beter om te gaan met agressie en geweld, lukt het om het arbeidsrisico agressie beter te beheersen?

Aan de volgende vormen van agressie en geweld wordt invulling gegeven in deze arbocatalogus:

1. (non) Verbale agressie - lichte vorm;
2. (non) Verbale agressie - zware vorm;
3. Agressie met gebruiksvoorwerpen - zware vorm;
4. Agressie met gebruiksvoorwerpen - gevaarlijke vorm;
5. Fysieke agressie - lichte vorm;
6. Fysieke agresse - zware vorm;
7. Getuige zijn van agressie.

De arbocatalogus is tot stand gekomen in samenwerking met deskundigen, een klankbordgroep met vertegenwoordigers van diverse bedrijven en de stuurgroep waarin de sociale partners en vertegenwoordigers vanuit de particuliere beveiliging plaatshebben.

Met ingang van 1 januari 2007 is de Arbeidsomstandighedenwet gewijzigd. Het doel van deze nieuwe wet is dat werkgevers- en werknemersorganisaties meer maatwerk kunnen leveren bij het verbeteren van arbeidsomstandigheden. Een ander doel is vermindering van overheidsregels en administratieve lasten, zonder hierbij het beschermingsniveau voor werknemers te verlagen.

De wetswijziging geeft werkgevers en werknemers meer verantwoordelijkheid voor het arbobeleid. De overheid beperkt zich in het publieke domein (Arbowet, Arbobesluit en Arboregeling) zoveel mogelijk tot het vaststellen van doelvoorschriften.

Een doelvoorschrift is het niveau van bescherming dat bedrijven moeten bieden aan de werknemers, zodat zij veilig en gezond kunnen werken. Deze doelvoorschriften worden zo concreet mogelijk beschreven in de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling.

Daarna is het aan de organisaties van werknemers en werkgevers in het private domein om te bepalen op welke manier zij invulling geven aan de doelvoorschriften. Werkgevers- en werknemersorganisaties kunnen voor de eigen branche of branche een Arbocatalogus opstellen. Hierin staan de verschillende manieren beschreven, waarop werkgevers kunnen voldoen aan de doelvoorschriften die de overheid stelt. Dit kunnen beschrijvingen zijn van technieken en methoden, good practices, normen en praktische handleidingen.

Naast concrete doelvoorschriften spreekt de nieuwe Arbowet ook over procesnormen: dit zijn elementen (zogenaamde agendabepalingen) die deel moeten uitmaken van het beleid dat de werkgever voert. Deze elementen dienen gericht te zijn op psychosociale arbeidsbelasting: agressie & geweld, werkdruk, discriminatie, seksuele intimidatie en pesten.

De Inspectie SZW richt zich bij handhaving primair op de doelvoorschriften en procesnormen. De Inspectie SZW zal terughoudend zijn als het gaat om de middelen om de doelvoorschriften te bereiken. Als referentiekader neemt de Inspectie SZW de door de sociale partners vastgestelde arbocatalogus. Daar waar uit monitoring blijkt dat de catalogi goed werken, zal de Inspectie SZW terughoudender zijn met actief optreden. De wijze van inspecteren wordt meer toegesneden op de mate waarin bedrijven hun verantwoordelijkheden voor goede arbeidsomstandigheden nemen. Werkgevers die werk maken van het toepassen van de arbocatalogus kunnen op een soepele opstelling van de Inspectie SZW rekenen. Bij degenen die niet aan de slag zijn gegaan met de arbocatalogus zal strikt gehandhaafd worden.

Met de arbocatalogus maken sociale partners dus afspraken over het aanpakken van arbeidsrisico’s door de particuliere beveiligingsbedrijven. In de catalogus staat wat ten minste wordt verwacht van deze bedrijven bij de aanpak van een arbeidsrisico en worden mogelijke maatregelen en oplossingen benoemd.

Het onderdeel fysieke belasting is door de Inspectie SZW goedgekeurd op 8 december 2017. Het onderdeel Ongewenste Omgangsvormen is goedgekeurd op 25 mei 2018. Het onderdeel Werkdruk en Werkstress is goedgekeurd op 6 maart 2019. En het onderdeel Agressie en Geweld is goedgekeurd op 23 januari 2020.

De zelfinspectietool Werkdruk en Ongewenst Gedrag op https://werkdrukenongewenstgedrag.zelfinspectie.nl/ helpt u om het bedrijf door de ogen van de inspecteur te bekijken.

Er is ook een brochure van de Inspectie SZW over dit onderwerp. Bijlage 16: Agressie en Geweld waar let de inspectie op. Meer informatie is te vinden op: www.duurzameinzetbaarheid.nl

Deze Arbocatalogus is van toepassing op alle werkgevers en werknemers binnen de particuliere beveiligingsbranche.

Deze Arbocatalogus is digitaal beschikbaar via:
http://beveiligingsbranche.dearbocatalogus.nl (Servicecentrum Particuliere Beveiliging)
http://www.cnvvakmensen.nl/beveiliging (website CNV voor beveiliging)
http://www.fnvbeveiliging.nl (website FNV voor beveiliging)
http://www.uniesecurity.nl (website De Unie voor beveiliging)
http://www.veiligheidsbranche.nl/ (Nederlandse Veiligheidsbranche)

In deze arbocatalogus is de aanwezige kennis van en ervaring met de aanpak van agressie en geweld van dit moment weergegeven. Ontwikkelingen staan echter niet stil. Het door ontwikkelen van de aanpak zal dan ook ondersteund worden door het Servicecentrum Particuliere Beveiliging.