Werkdruk en -stress

Algemene informatie

Wat is werkdruk / werkstress?
Als werknemers het hebben over werkdruk dan bedoelen ze vaak dat ze te veel werk moeten doen in te weinig tijd. Maar werkdruk gaat niet alleen om het ‘’moeten’’ (de eisen van het werk), maar ook om het “mogen’’ (de regelmogelijkheden), het ‘’kunnen‘’ (vaardigheden van een medewerker), en het ‘’willen’’ (persoonlijke ontwikkeling). Werkdruk kan dus ontstaan door te veel werk, maar ook door te moeilijk werk, eentonig werk, te weinig werk, weinig regelmogelijkheden, de werksfeer, of door privéomstandigheden.
Werkdruk is afhankelijk van veel omstandigheden die per individu verschillend kunnen zijn. Een collega kan bijvoorbeeld dezelfde taken hebben maar toch een hogere werkdruk ervaren. Dit maakt het lastig om werkdruk te meten.
Hoge werkdruk kan uiteindelijk leiden tot gezondheidsproblemen. De meeste mensen die uit balans raken hebben harder gewerkt dan zij fysiek en mentaal aankonden. Wie langere tijd uit balans is kan werkstress krijgen. Van hoofdpijn en slechter slapen tot hartklachten, hoge bloeddruk, en overspannen raken. Wie op tijd is om zijn eigen signalen van werkdruk, of die van een collega, te herkennen, kan ook op tijd iets aan de situatie veranderen. Zo kan verzuim worden voorkomen!
Daar heb ik geen last van?
Of toch wel? Meer dan een kwart (25,9 %) van alle beveiligers heeft last van werkdruk- en stress en is niet in staat om voldoende van het werk te herstellen. Het Servicecentrum heeft voor veel functies een functiebelastbaarheidsprofiel gemaakt. Voor meer informatie hierover kijk op www.beveiligingsbranche.nl.
Wanneer loopt u risico?
Iedereen heeft wel te maken met stress en spanning die veroorzaakt worden door het werk. Meestal ervaren we dat als een ongemakkelijk gevoel. Toch kan die spanning ook positief zijn en stimuleert het om op korte termijn goede prestaties te leveren. Is de werkdruk echter langdurig te hoog dan kan dit leiden tot minder werkplezier, een lagere productiviteit, en uiteindelijk gezondheidsproblemen. Als werkdruk langdurig te hoog is zal uw lichaam signalen afgeven: tot hier en niet verder! Deze stress-signalen en stressklachten hebben een functie. Het zijn waarschuwingssignalen die je er op attenderen dat er iets aan de hand is en zelfs gevaar dreigt. Negeer ze niet, neem ze serieus!
Ieder mens heeft zijn grenzen!
Wie dacht dat bovenstaande alleen ‘’watjes’’ overkomt zit er goed naast! Juist die mensen, die net dat beetje extra geven, door blijven gaan, keihard werken en sociaal en loyaal zijn naar collega-beveiligers, branden vaak het snelste op. Ook een te hoog ambitieniveau kan je over de grens tussen gezond en ongezond trekken. Het zijn dus vaak de beste werknemers die afbranden. Tel daar bij op dat het thuisfront u ook graag wat vaker ziet en je bevindt je in de gevarenzone.
Hoe herken je overbelasting?
Werkdruk kun je herkennen aan de gevolgen ervan. Ongezonde werkdruk kan op de lange duur tot stressklachten en ziekteverzuim leiden. Al veel eerder is stress merkbaar in het gedrag. Medewerkers zijn bijvoorbeeld sneller geïrriteerd dan anders, of juist stiller en trekken zich terug. Wie langere tijd uit balans is en een ongezonde werkdruk ervaart, kan gezondheidsklachten krijgen. Van hoofdpijn en slechter slapen tot hartklachten en overspannen raken. Belangrijk dus om op te letten of uw werkdruk en die van andere werknemers nog gezond is. En zo nodig actie te ondernemen om de werkdruk weer gezond te krijgen.
De verantwoordelijkheid van de leidinggevende
De leidinggevende staat dicht bij de werknemers en heeft daarom een belangrijke taak in het signaleren van mogelijke problemen. Leidinggevenden gaan over tot actie als blijkt dat werknemers last hebben van werkdruk of stress. Belangrijk is dat werknemers gemakkelijk aan kunnen kloppen bij de leidinggevende, onder meer door moeilijke onderwerpen, zowel zakelijk als privé, open te bespreken. Om werknemers goed te helpen is het van belang dat de leidinggevende op de hoogte is van het arbobeleid van de werkgever. Daarnaast moeten ze hun werknemers stimuleren om veilig en gezond te werken en zich aan de regels te houden zoals het naleven van de arbeidstijdenwet. Van leidinggevenden wordt dus een pro-actieve houding op arbo-gebied verwacht!
Kortom: als leidinggevende bent u goed op de hoogte van de verschillende manieren waarop werknemers in hun functies worden belast en u staat open voor werknemers die aangeven last te hebben van een te hoge werkbelasting. U maakt, door het als agendapunt op te nemen in het werkoverleg, werkdruk/werkstress bespreekbaar en u betrekt uw werknemers actief bij het invullen van zijn of haar takenpakket en werktijden. Daarnaast ziet u toe op naleving van de arbeidstijdenwet.
De verantwoordelijkheid van de P&O’er of werkgever
Wat doen werkgeves om werkstress tegen te gaan (TNO, 2014)?:
55% geeft medewerkwers meer ruimte;
33% heeft een aanspreekpunt voor medewerkers;
43% voert veranderingen in de werkorganisatie door.
Het voorkomen van werkdruk is erop gericht het werk zo in te richten dat medewerkers met plezier en gezond hun werk kunnen doen. Iedere organisatie zal eerst in kaart moeten brengen in welke situaties werkdruk voor komt. Vervolgens kunnen daarbij passende maatregelen gezocht worden. Tenslotte moet het beleid geëvalueerd worden.
Stap 1: Werkdruk signaleren
Voordat er maatregelen genomen worden is het van belang om de werksituatie te analyseren. Stel hierbij de volgende vragen:

Wat zorgt binnen de organisatie voor stressvolle situaties (piekbelasting)? Klik hier voor meer informatie over piekbelasting. Uit welke situaties halen de medewerkers energie?
Zijn er medewerkers met lichamelijke of psychische klachten die mogelijk door werkdruk worden veroorzaakt?
Worden er door medewerkers signalen afgegeven dat ze de werkdruk te hoog vinden?
Wat zijn de resultaten van een medewerkertevredenheidsonderzoek en van de RI&E?
Hoe hoog zijn de ziekteverzuimcijfers? Is er veel kortstondige ziekte? Wat is de verzuimfrequentie?
Zijn er onderlinge spanningen in de organisatie?
Is het voor alle medewerkers precies duidelijk wat hij moet doen en wat daarbinnen prioriteit heeft?
Als een medewerker afwezig is, wordt zijn werk dan afdoende opgevangen of afgehandeld?

Werken aan werkdruk begint in de organisatie niet bij het kiezen van maatregelen, maar met het vaststellen van de problemen die er zijn. Werkdruk aanpakken begint dus met een onderzoek naar werkdruk. Door van tevoren de oorzaken van werkdruk in kaart te brengen kan werkdruk effectiever aangepakt woden. Er zijn verschillende manieren om de oorzaken van werkdruk in de organisatie op te sporen. Maak het de medewerkers gemakkelijk door regelmatig zelf het onderwerp 'werkdruk' aan te snijden.

Stap 2: Vastleggen van beleid

Als de oorzaken van werkdruk in kaart zijn gebracht kunnen er maatregelen vastgelegd worden. Het is daarbij van belang om niet alleen puur op de maatregelen te richten: ook het implementatieproces is van belang. In het algemeen geldt hoe groter het draagvlak, hoe beter de implementatie. Betrek dus verschillende geledingen van de organisatie bij het vastleggen van de te nemen maatregelen. In het beleid moeten niet alleen de maatregelen vastgelegd worden maar ook de beoogde doelen van de maatregelen en wanneer en hoe de maatregelen geëvalueerd worden.

Stap 3: Werkdruk aanpakken

De volgende stap is het uitvoeren van de vastgelegde maatregelen. Maatregelen kunnen gericht zijn op het hele team of op het individu. In deze Arbocatalogus staan een aantal maatregelen gericht op het aanpakken van werkdruk:

Als werkgever of P&O'er heb je samen met de medewerkers de zorgplicht om stress door onder- of overbelasting te voorkomen.
De Arbocatalogus kan daarbij helpen want de oplossingen in de Arbocatalogus voldoen aan deze doelvoorschriften. De werkgever of de P&O'er zorgt er voor dat er een visie is met aandacht voor het menselijk perspectief van de medewerkers. Dit betekent dat werkdruk/werkstress een onderdeel moet zijn van het arbobeleid.

De verantwoordelijkheid van de werknemer
De kunst is om de mate waarin u belast wordt door collega’s of leidinggevenden niet structureel hoger te laten worden dan uw eigen draagkracht. U kent uw eigen grenzen, geef ze dan ook duidelijk aan, en leer ze te gebruiken. Uw leidinggevende kan namelijk niet in uw hoofd kijken!
Samen met de leidinggevende bent u verantwoordelijk voor uw eigen gezondheid. Wanneer u te veel werkdruk ervaart, bespreek het dan met uw leidinggevende. Samen kunt u kijken welke oplossingen er zijn om uw werk (tijdelijk) aan te passen. Het bewust zijn van de gevaren van overbelasting en het aangeven van uw eigen grenzen zijn twee cruciale stappen om verzuim te voorkomen.
De rol van de OR of PVT’er
De ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging heeft geen formele rol bij de totstandkoming van de Arbocatalogus. De Arbocatalogus is automatisch onderdeel van het arbobeleid. De oplossingen die de werkgever neemt, moeten namelijk hetzelfde minimale beschermingsniveau bieden als de oplossingen uit de Arbocatalogus. De ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging hebben instemmingsrecht voor de arbomaatregelen en het arbobeleid van de werkgever. Dat kan de OR of PVT benutten om geen oplossingen te accepteren die slechter zijn dan wat in de Arbocatalogus wordt aangegeven. Daarnaast kan de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging toezien op de toegankelijkheid en de implementatie van de Arbocatalogus. De ondernemingsraad heeft er namelijk ook belang bij als de maatregelen uit de Arbocatalogus goed functioneren op de werkvloer.
Daarnaast bent u algemeen bekend met de risico’s die bepaalde functies met zich meebrengen in het kader van werkdruk/werkstress. U bent alert op signalen van over- of onderbelasting. Bijvoorbeeld door overleg met de achterban of overleg met de bestuurder. U kunt ervoor zorgen en stimuleren dat er regelmatig open werkoverleg plaatsvindt waarin ook het onderwerp werkdruk/werkstress wordt besproken. Ook bent u betrokken bij de totstandkoming, uitvoering en evaluatie van de RI&E. (zie hulpmiddel: inventarisatie checklist OR)
Zwangerschap en werkdruk
Tijdens zwangerschap kan de balans tussen belasting en belastbaarheid snel veranderen. Voor zwangere medewerkers die te maken hebben met werkdruk is het daarom van belang de ''vinger aan de pols te houden''. Het bewust monitoren kan voorkomen dat de balans verstoord raakt. Naast de normale gezondheidsproblemen die kunnen ontstaan door werkdruk, lopen zwangere vrouwen een verhoogd risico op een vroeggeboorte en een baby met een laag geboortegewicht, zo blijkt uit het Signaleringsrapport Beroepziekten 2005 van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Het centrum adviseert dan ook het werk van zwangeren in deze bevolkingsgroepen vroegtijdig te verlichten, ruim voor de vierentwintigste week van de zwangerschap.
Meer informatie over zwangerschap en arbeidsrisico's kan gevonden worden in de handleiding ''Arbomaatregelen Zwangerschap en arbeid'' van de Stichting van de Arbeid: zie hulpmiddel: “Handreiking werkdruk en stress tijdens zwangerschap

Definities

Definities: 
Werkdruk
Het ervaren van werkdruk betekent dat de balans tussen aan de ene kant de hoeveelheid werk (kwantitatieve belasting) en de eisen aan het werk (kwalitatieve belasting) die een werknemer verricht en aan de andere kant de hoeveelheid activiteiten (belastbaarheid) die hij of zij kan verrichten, zoek is.
Werkstress
De arbeidsomstandighedenwet definieert stress als een toestand die als negatief wordt ervaren en die lichamelijke, psychische of sociale gevolgen heeft. Bij werkstress komt deze stress voort uit het werk. Werkstress kan ontstaan door langdurige psychische overbelasting (werkdruk). Naast deze min of meer sluipende vorm van stress is er ook de acute stress reactie. Een ingrijpende emotionele gebeurtenis of een daad van agressie & geweld kan iemand danig uit evenwicht brengen. Ook de combinatie van hoge belasting op het werk met belasting in het privéleven kan stressklachten veroorzaken.

De verschillende vormen op een rij

De verschillende vormen op een rij: 
Overspannenheid
We zeggen dat iemand overspannen is, als er door aanhoudende stress allerlei spanningsklachten zijn ontstaan en de persoon minder goed functioneert. De situatie kan in vrij korte tijd zijn ontstaan. Maar de klachten zijn vaak wel zo ernstig geworden dat mensen het moment bereiken waarop ze zich ziek melden.
Stress
Stress kan een positieve- of negatieve invloed hebben op je lichaam, geest of sociale omgeving. Stress is een vorm van spanning die in bepaalde situaties kan optreden. Nu is een beetje spanning helemaal niet slecht voor je. Het kan zelfs zijn dat je door gezonde spanning beter presteert (bijvoorbeeld tijdens een belangrijke wedstrijd). Pas wanneer je te veel of te lang gespannen bent en het niet meer lukt om het ontspannen gevoel terug te krijgen kan het een probleem worden.
Zowel positieve- als negatieve stress komen voor in privésituaties, in werksituaties of in een combinatie van beiden.
Burn-out (= overbelasting)
Burn-out is een blijvende vorm van overspannenheid. Burn-out is het eindstadium van langdurige, vaak jarenlange, roofbouw op het lichaam. Een burn-out ontstaat als mensen ondanks de stress en de spanningsklachten stug door blijven gaan. Ze volharden in hun werk en zijn zich lang niet altijd bewust van de ernst van hun klachten. Hoe groter de uitputting, hoe erger de klachten worden. Zelfs gewone dagelijks dingen doen wordt steeds moeilijker. Een telefoontje plegen, stofzuigen, afwassen: alles kost veel energie. Het wordt steeds moeilijker hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Gedachten als ‘waar doe ik het allemaal voor?’ en ‘ik sta overal alleen voor’ dringen zich op. De houding ten opzichte van het werk kan negatief worden. Het gevoel “ik kan geen klant meer zien” of “laat ze het allemaal maar uitzoeken” ontstaat. Op een bepaald moment is de koek helemaal op. Een klein voorval is dan vaak de druppel die de emmer doet overlopen, waardoor iemand instort. De spreekwoordelijke accu is dan helemaal leeg: de persoon is opgebrand (‘burn-out’). Een burn-out uit zich in ernstige lichamelijke en geestelijke vermoeidheid.
Bore-out (= onderbelasting)
Bore-out is een nieuwe term voor een verschijnsel dat al vele jaren bestaat, namelijk onderbelasting.
Bij werkdruk denken we vaak aan een te hoge werkdruk, maar ook een lage werkdruk kan tot stressklachten leiden. Bij onderbelasting hebben werknemers te weinig te doen (kwantitatieve onderbelasting), dan wel te weinig uitdagende werkzaamheden (kwalitatieve onderbelasting). Wanneer de verveling dagelijks toeslaat en gebrek aan uitdaging en desinteresse ervoor zorgen dat je het liefst thuis zou blijven, dan is onderbelasting een serieus probleem geworden.
De symptomen zijn vergelijkbaar met die van een burn-out.
Verveling: vijftien procent van de werknemers verveelt zich (volgens intermediair/TNO). Nietsdoen levert net zoveel stress op als te veel moeten verzetten. Moeheid, irritatie en lusteloosheid slaan toe: symptomen van een bore-out. Werknemers met een bore–out voelen zich vaak gedemotiveerd, moe, lusteloos en onzeker. Onvoldoende belaste medewerkers zijn geagiteerd, moe en depressief en onderbelasting verhoogt de kans op ziekte en verzuim.
Emotionele belasting
Dit is de mate waarin een situatie of gebeurtenis invloed op je heeft of je raakt. Sommige situaties en gebeurtenissen (bijvoorbeeld een echtscheiding of ontslag) kunnen bij mensen emoties oproepen en hen daardoor emotioneel “raken”. Als je je bij een situatie of gebeurtenis betrokken voelt kan dit een groot beroep op je incasseringsvermogen doen. Hierdoor kan het steeds moeilijker worden om, zowel privé als op je werk, goed te blijven functioneren. Door een te grote emotionele belasting kun je uiteindelijk ziek worden.
Mentale belasting
De mate waarin een werknemer zich tijdens het werk geestelijk moet inspannen, moet concentreren, moeilijke problemen moet oplossen, of voortdurend moet inspelen op nieuwe situaties en daarbij in zijn werk gestoord wordt. Beveiligers moeten vaak in korte tijd veel informatie opnemen en verwerken. Ze moeten continu alert zijn en werken vaak in een omgeving met veel afleiding (geluid, beweging). Een hoge mentale werkbelasting kan ertoe leiden dat de alertheid afneemt. Dit komt niet alleen voor bij een te veel aan informatie, maar kan ook gebeuren als er te weinig prikkels zijn. Een te grote afname in de alertheid brengt een veiligheidsrisico met zich mee en dient dus voorkomen te worden. Ook hier geldt dus dat een lange periode van werken met een hoge mentale belasting een grotere kans op het ontstaan van problemen kan geven.

Oorzaken

Oorzaken: 

Een werknemer kan last krijgen van werkdruk en werkstress door:

  • te veel of te moeilijk werk;
  • te weinig of te makkelijk werk;
  • geen goede balans werk-privé;
  • saai, repeterend werk;
  • verveling;
  • risicovol werk (doorklik Arbocatalogus Agressie en Geweld);
  • verkeerd omgaan met arbeids- en rusttijden;
  • onduidelijke kwaliteitsnormen (onduidelijk wanneer het werk af is);
  • manier van leidinggeven;
  • steeds veranderende eisen op het gebied van kennis en vaardigheden;
  • te weinig invloed op de eigen arbeidsomstandigheden (zoals opnemen vrije dagen, uitvoering en tempo van het werk, regelen van temperatuur en ventilatie);
  • slechte sfeer op het werk;
  • privéomstandigheden (bv. zorg, mantelzorg, schulden, echtscheiding);
  • onzekerheid (bijvoorbeeld bij een reorganisatie);
  • ontevredenheid;
  • gebrekkig materiaal (bv. slechte communicatiemiddelen);
  • gebrek aan loopbaanmogelijkheden;
  • (seksuele) intimidatie, discriminatie, agressie en geweld (zie hulpmiddel: incident registratieformulier);
  • nevenactiviteiten (andere baan).

Selecteer in de tabel een Oplossing om te bekijken, of maak een selectie voor een printervriendelijke versie of om als PDF op te slaan.

RisicoOplossing WerkgeverOplossing Werknemer
Overspannenheid
Werkgever: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werknemer: diverse vormen van werkdruk en -stress
Stress
Werkgever: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werknemer: diverse vormen van werkdruk en -stress
Burn-out (Overbelasting)
Werkgever: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werknemer: diverse vormen van werkdruk en -stress
Bore-out (Onderbelasting)
Werkgever: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werknemer: diverse vormen van werkdruk en -stress
Emotionele belasting
Werkgever: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werknemer: diverse vormen van werkdruk en -stress
Mentale belasting
Werkgever: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werknemer: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werk-privébalans
Werkgever: diverse vormen van werkdruk en -stress
Werknemer: diverse vormen van werkdruk en -stress